Vandaag ging ik naar een café om mij te wagen aan het schrijven van een brisant stukje. Al snel werd ik afgeleid door twee mensen die geanimeerd zaten te praten aan een naburig tafeltje. Ik kon niet helpen dat de informatie die gedeeld werd via mijn oor doordrong tot de hersenen en verwerkt werd. Vanuit opportunistische overwegingen zag ik mij gedwongen de scene die zich hier ontvouwde tot mijn onderwerp te maken.

Zoals ik al zei ging het om twee mensen; een man en een vrouw. De gezette kalende man met het geruite overhemd sprak Engels met een dik Nederlands accent. De jongere vrouw, die overigens wel gezegend was met een weelderige haardos, was vooral de ontvanger van zijn gulle woordenstroom. Al probeerde hij af en toe iets te vragen om haar in het gesprek te betrekken.

Zo werd ze aan de tand gevoeld over ze wil met haar leven, waarbij erop doelde dat zij hem iets in de geest van een vijfjarenplan uit de doeken zou doen. Ze bleek een Oekraïense vluchtelinge die hier inmiddels 3 maanden verbleef en op zoek was naar manieren om invulling te geven aan haar dagen en mogelijke toekomst hier. Hierbij overwoog zij een carrière als yogalerares. Daarop begon de man enthousiast te praten over zijn tennisclub en zekere vormen van wat hij ongetwijfeld als weldoenerij zou interpreteren. “We hebben daar ook Oekraïners opgenomen, wel 25!” Hij zei dat er daarna tennisrackets waren verdwenen, maar dat hij daar de nieuwkomers niet van wilden beschuldigen. “Immers zouden ze toch begrijpen dat dergelijke acties er voor kunnen zorgen dat ze zekere privileges kwijtraken.” De vrouw keek een beetje ongemakkelijk, niet wetende wat ze hierop moest zeggen.

Ondertussen was het mijn missie geworden te begrijpen wat deze twee mensen samen had gebracht in dit koffietentje. Het leek verdacht veel op een eerste ontmoeting. Ik nam een zuinig slokje van mijn cafe au lait, inmiddels lauw, en begon het genot te rekken zodat mijn verdekte onderzoek niet afgebroken zou moeten worden door de afwezigheid van een consumptie.

De vrouw had ook nog geen hapje genomen van haar taartje, dat daar uitdagend en lekker naast haar elleboog op het verguldde schoteltje lag. Ze staarde naar haar gesprekspartner.

De man vertelde inmiddels over conferenties van tennistrainers uit het buitenland, die jaarlijks ergens aan een warme kust georganiseerd werden. Natuurlijk moest hij ook eventjes praten over de oorlog in Oekraïne om te laten weten dat hij er wel iets van snapte en hier een mening over had. Het was daarbij behoorlijk ongemakkelijk om te zien dat hij niet begreep hoe geladen dit onderwerp zou kunnen zijn voor iemand op wiens geboortestad bommen vallen. Zelfverzekerd stak hij van wal; “Dit kan nog wel lang gaan duren. Misschien een jaartje of vijf. Europa en Amerika willen een duidelijke overwinning op Rusland bewerkstelligen. En we hadden hier niet verwacht dat Rusland zo laag opgeleid is, dat mensen zelf niet begrijpen dat hun leider een tiran is.” In die trant kabbelde de rustige cadens van zijn stem door terwijl de vrouw als versteend wegdroomde.

De man was leraar geweest en was daarnaast, naar eigen zeggen, een behoorlijk onderlegd chemicus. “En elke wetenschapper is eigenlijk tegelijkertijd filosoof.” Er volgde een monoloog in vaktermen vol verdere algemeenheden die enkel de functie leken te hebben van schouderklopjes aan zijn eigen persoon. Hierbij lachte de vrouw een lachje dat veel voorkomt onder mensen die aardig gevonden willen worden en niet weten welke woorden dezelfde trefzekerheid zouden hebben. Terwijl hij uitweidde vertrok de vrouw geen spier, haar gezicht was als uit steen gebeiteld. Maar de man raakte gehypnotiseerd door zijn eigen stemgeluid en had niets door.

Eenmaal klaar met de gedetailleerde uitleg van zijn visie op het conflict en zijn maatschappelijke status vraagt hij haar of ze alleen maar voor zichzelf hoeft te zorgen. “Of heb je kinderen?” Nee, die heeft ze niet, misschien ooit. “Maar is dat normaal dan, in Oekraïne dat een vrouw van jouw leeftijd nog geen moeder is? Immers is de maatschappij in Polen toch ook familiegericht…” De vrouw wordt eindelijk lichtelijk defensief, maar doet dit zeer bedeesd. “In Oekraïne is men progressief. In Polen is de bevolking katholiek en achterlijk conservatief.” Tersluiks maakt ze de opmerking dat Polen over het algemeen verschrikkelijk zijn, maar daar wil ze verder niet te veel woorden aan vuil maken. Nee, “in Oekraïne is alles goed en zijn vrouwen vrij en gerespecteerd.”

Opeens stond mijn voormalig schoonmoeder weer voor mijn geestesoog in een visioen waarbij ze met rood aangelopen gezicht aan mij verkondigde dat het een zonde is geen kinderen te willen. “De vrouw is niet volwaardig tot ze de zegeningen van het moederschap geproefd heeft. Bovendien ben je het mij verplicht zijn om mij kleinkinderen te schenken. En daarnaast hebben kinderlozen later niemand om hun een glas water aan te reiken als ze eenmaal op leeftijd zijn.”

Deze drogreden van het glas water heb ik daarna vaker gehoord van andere Oekraïners, alsof dit een zwaarwegend argument was om kinderen op de wereld te zetten als remedie tegen mogelijke eenzaamheid. En natuurlijk omdat je geen volwaardige vrouw bent wanneer je geen gebruik wil maken van het volledige arsenaal aan biologische functies van je lichaam. Ik was mij persoonlijk voor mijn reis naar Oekraïne nooit zo bewust geweest van mijn sekse en welke verwachtingen hieraan verbonden zijn.

Ik trok onvrijwillig lichtelijk met mijn schouder om de frustrerende herinnering van mij af te schudden. Volgens deze vrouw was in Oekraïne gelukkig alles goed en zijn vrouwen vrij en gerespecteerd. À la. Misschien kwam ze uit een artistiek milieu in de grote stad. Misschien heeft ze nog geen Oekraïense schoonmoeder gehad. We nemen het voor lief en registreren enkel wat er in het café gezegd wordt.

Uiteindelijk nodigt de man haar uit hem een keer thuis te bezoeken. Ze houdt het antwoord beleefd in het midden en zegt vlak dat het gezellig was hem te ontmoeten. Ik heb het gevoel dat het ongemak haar tijdens het hele gesprek heeft opgevuld, alsof de woorden druppels waren in de spreekwoordelijke emmer. Misschien heb ik dit wel geprojecteerd. Ik voelde mij in ieder geval behoorlijk ongemakkelijk. Maar ja, dat is het risico dat je neemt wanneer je meeluistert.